Ochrona siedlisk mokradłowych doliny Górnej Biebrzy

II wizyta studyjna

W dniach 15-17 września 2016 r. projekt Górna Biebrza ponownie wyruszył w Polskę. Tym razem wraz z grupą zainteresowanych mieszkańców oraz władz samorządowych odwiedziliśmy lokalne inicjatywy przetwórstwa rolno-spożywczego prosperujące w województwach mazowieckim, kujawsko-pomorskim oraz warmińsko-mazurskim. Celem wyjazdu było zademonstrowanie prosperujących z powodzeniem w innych regionach kraju rodzinnych inicjatyw przetwórstwa rolno-spożywczego, nieobecnego nad Biebrzą. Liczymy, że poznane  przykłady staną się dla uczestników wizyty inspiracją i wkrótce podobne przedsięwzięcia rozwiną się w rejonie Górnej Biebrzy, wykorzystując istniejący lokalny potencjał bez szkody dla chronionych wartości przyrodniczych doliny Biebrzy.

Gościliśmy w gospodarstwie Państwa Ewy i Petera Stratenwerthów w Grzybowie, przetwórni owoców i warzyw ekologicznych Biofood Sp. z o.o. w Ciechocinie, w Świeciu spotkaliśmy się z członkami Towarzystwa Przyjaciół Dolnej Wisły, a w Pokrzydowie Pan Mieczysław Babalski oprowadził nas po wytwórni Makaronu Bio. Odwiedziliśmy Lawendowe Pole w Nowym Kawkowie oraz zajazd Tusinek w miejscowości Rozogi.

Gospodarstwo Ewy i Petera Stratenwerthów od 1989 roku prowadzone jest metodami ekologicznymi, większość areału zajmują łąki i pastwiska, które stanowią bazę wyżywienia zwierząt w gospodarstwie: kóz, koni oraz krów. Zarówno krowy, jak i kozy hodowane są na mleko, z którego rocznie produkowane jest około 1 tony sera. W piekarni natomiast tygodniowo wypiekanych jest około 1 000 bochenków chleba razowego: żytniego na zakwasie, orkiszowego, słonecznikowego, owsianego. Przy piekarni znajduje się młyn,         w którym mielone są ziarna na mąkę wykorzystywaną do wypieku. Produkty powstałe w gospodarstwie (głównie chleby i sery) sprzedawane są w kilkudziesięciu sklepach z żywnością ekologiczną w Warszawie i Płocku. Ewa i Peter Stratenwerth są współzałożycielami Stowarzyszenia Ekologiczno-Kulturalnego ZIARNO z siedzibą  w Grzybowie. Od 1992 roku, razem ze Stowarzyszeniem, organizują warsztaty dla dzieci i młodzieży z miasta, które prowadzą na terenie gospodarstwa i w piekarni, a od niedawna w Ekologicznym Uniwersytecie Ludowym, którego są założycielami, rozpoczęli kształcenie dorosłych chcących zgłębić ideę i sposoby prowadzenia rolnictwa biodynamicznego. Po zwiedzeniu gospodarstwa i zapoznaniu się z tajnikami przetwórstwa ekologicznymi metodami, wzięliśmy udział w wykładach i warsztatach, m. in. własnoręcznie upiekliśmy chlebki, wykonaliśmy naturalne woskowe świece, a także dowiedzieliśmy się jak ważną rolę w przyrodzie i gospodarstwie odgrywają trzmiele i dlaczego nasze rodzime gatunki są zagrożone. Więcej informacji o gospodarstwie i działalności Ewy i Petera Stratenwerthów znajduje się na stronie: www.hruby.grzybow.pl oraz www.eul.grzybow.pl.

 Żywność Ekologiczna BIO FOOD od początku powstania w 1994 roku zajmuje się przetwórstwem ekologicznych owoców i warzyw. Przetwórnia skoncentrowana jest na produkcji wysokiej jakości soków owocowych, soków owocowo-warzywnych, soków z warzyw kiszonych, sałatek warzywnych oraz smoothie. Warzywa i owoce dostarczane są przez rolników prowadzących uprawy ekologiczne, m.in. z woj. mazowieckiego, pomorskiego, wielkopolskiego, a także podlaskiego. Dla każdego produktu pochodzącego z przetwórni opracowywana jest odpowiednia technologia w taki sposób, aby zachować cenne składniki zawarte w świeżych owocach i warzywach. Najważniejszą grupę wśród soków stanowią tzw. bio soki, czyli soki otrzymane drogą fermentacji mlekowej. Po zwiedzeniu przedsiębiorstwa, przed udaniem się w dalszą drogę zaopatrzyliśmy się w produkty niespotykane na co dzień na sklepowych półkach. Ekologiczny sok z kiszonej marchwi, ogórków czy pietruszki, ekologiczny sok z brzozy i aronii, ekologiczny syrop z czarnego bzu to tylko niektóre z produktów dostarczanych przez Bio Food.  www.biofood.pl

W Świeciu spotkaliśmy się z członkami Towarzystwa Przyjaciół Dolnej Wisły, którzy przybliżyli nam tradycyjną dla tego regionu metodę wytwarzania powideł śliwkowych  w kuprowych kotłach. Gospodynie smażą owoce śliwki węgierki bez cukru w miedzianych (kuprowych) kotłach z drewnianymi mieszadłami (bocianami) na wolnym ogniu nawet przez 3 dni. Niektórzy z nas mogli przekonać się, że mieszanie powideł to wcale nie taka prosta rzecz. Gdy powidła są już gotowe, dziś pakowane są do słoiczków, dawniej umieszczano je w kamiennych garnkach i zapiekano w chlebowych piecach. Gdy na powierzchni powideł utworzyła się spieczona skorupka, wyjmowano garnki i składowano w chłodnych piwnicach. Tak przygotowane i przechowywane odznaczają się wyśmienitym smakiem, a do spożycia mogą być użyte nawet po 2-3 latach. Pod koniec lat 90. XX wieku  w kilku miejscach w okolicy reaktywowano smażenie powideł śliwkowych w tradycyjnych, miedzianych kotłach. Organizowane są imprezy plenerowe promujące tradycyjne smażenie powideł, a w Starym Młynie z 1888 r. można cofnąć się w czasie i zapoznać się z wiekowymi narzędziami i sposobami gospodarowania w Dolinie Dolnej Wisły. www.tpdw.pl www.powidla.pl

Po wytwórni Makaronu BIO w Pokrzydowie oprowadził nas właściciel Mieczysław Babalski. Wytwórnia makaronu działa przy gospodarstwie, które Pan Mieczysław wraz z żoną prowadzi z pasją metodami ekologicznymi od 1986 roku. Produkty pod marką BioBabalscy to głównie makarony oraz produkty zbożowe (np. mąka, otręby, płatki czy kawa) przygotowywane na bazie dawnych, obfitujących w prozdrowotne składniki gatunków zbóż takich jak orkisz, płaskurka czy samopsza. Gospodarstwo Państwa Babalskich od wielu lat spotyka się z uznaniem konsumentów, jury wielu konkursów kulinarnych, a w 2010 roku zostało uznane Najlepszym Gospodarstwem Ekologicznym Roku w kategorii Ekologia i Środowisko w Polsce. Z ofertą, sposobem wytwarzania produktów, a także informacjami o dawnych gatunkach zbóż można zapoznać się na stronie www.biobabalscy.pl

Jednym z ostatnich miejsc, w którym się zatrzymaliśmy było „Lawendowe Pole” w Nowym Kawkowie. Poza usłanymi fioletowymi kwiatami polami działa tu pierwsze w Polsce Muzeum Żywe. Ideą Muzeum Żywego jest aby poza zwiedzaniem części z eksponatami związanymi z ziołami i warmińską tradycją, można było wziąć udział w warsztatach dawnych technik rękodzielniczych, ziołolecznictwa czy sztuki kulinarnej, a także uczestniczyć w uprawie i  zbiorach lawendy. Obok Muzeum Żywego powstał Tajemniczy Ogród, czyli mini-ogród botaniczny z roślinami zielarskimi, użytkowymi i zapomnianymi. Warsztaty, w których samodzielnie wykonaliśmy kremy z naturalnych składników, poprowadziła specjalnie dla nas Joanna Posoch – założycielka tego niezwykłego miejsca, powstałego z marzeń oraz silnej potrzeby opuszczenia wielkiego miasta i chęci obcowania z naturą. Poznaliśmy również jeden ze sposobów wytwarzania domowego wina, a nasze podniebienia podbiły domowe wegetariańskie dania i maślane lawendowe ciasteczka, trudno było poprzestać na jednym! www.lawendowepole.pl

Naszym ostatnim przystankiem był zajazd Tusinek w miejscowości Rozogi, gdzie przy pysznych regionalnych daniach nabraliśmy sił do dalszej drogi na Podlasie. Zajad Tusinek jest firmą rodzinną z wieloletnią historią. Ideą funkcjonującego tu przedsięwzięcia jest osiąganie w jak najwyższym stopniu samowystarczalności. W dobrze znanej w regionie restauracji dania przygotowywane są z warzyw, ziół oraz produktów w większości pochodzących z własnego gospodarstwa prowadzonego metodami tradycyjnymi. W gospodarstwie hodowane są również  krowy, kozy i koniki polskie. Przy restauracji działa sklep farmerski, w którym można zaopatrzyć się w świeże owoce i warzywa, mleko „prosto od krowy”, przetwory, wędliny, sery, które w dużej mierze również są wytwarzane na miejscu oraz rękodzieło, produkty i wyroby regionalne. Właściciele prowadzą agroturystykę, w której przyjmują zarówno gości indywidualnych oraz organizują konferencje, imprezy plenerowe, wczasy czy różnego rodzaju warsztaty. Z pełną ofertą Państwa Winiarskich można zapoznać się na stronie internetowej www.tusinek.com.pl

• autor: A.Bojsza, P.Pawłowski, M.Siłakowski