Ochrona siedlisk mokradłowych doliny Górnej Biebrzy

Wierzba lapońska na Górnej Biebrzy

Potwierdzamy istnienie stanowisk wierzby lapońskiej w dolinie Górnej Biebrzy.

Wierzba lapońska Salix lapponum jest niewysokim krzewem (do 2,5 m wysokości), który wyróżnia się srebrzystoszarymi liśćmi i czerwonobrunatną korą. Ten cenny składnik flory Biebrzańskiego Parku Narodowego jak dotąd znany jest jedynie z 4 stanowisk w basenie dolnym Biebrzy oraz z kilku stanowisk w basenie górnym. W dolinie górnej Biebrzy występuje prawdopodonbnie największa populacja tego gatunku w Parku. Wierzba lapońska rośnie tutaj na torfowiskach alkalicznych o charakterze mechowisk i często współwystępuje z brzozą niską Betula humilis.

W Polsce wierzba lapońska jest zagrożona wyginięciem (kategoria EN w „Polskiej czerwonej księdze roślin” 2001) i podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Występuje w Karkonoszach, Biebrzańskim i Poleskim PN oraz Puszczy Knyszyńskiej (Mapa nr 1). Populacja karkonoska i biebrzańska (basen północny Biebrzy) są najliczniejsze w skali kraju i tym samym najważniejsze dla zachowania gatunku. Większość stanowisk Salix lapponum wyginęła w skutek zmian warunków siedliskowych, m.in.: odwodnienia terenu, zalesienia czy eksploatacji torfu.

W basenie górnym Biebrzy stanowiska wierzby lapońskiej często znajdują się na prywatnych działkach. W ostatnich latach wielu właścicieli decyduje się na odkrzaczanie i koszenie torfowisk. Z jednej strony zapobiega to zarastaniu bagien, ale z drugiej stanowi zagrożenie dla cennych roślin, jak wierzba lapońska i brzoza niska. Odkrzaczanie prowadzone w sposób nieumiejętny może doprowadzić do zniszczenia miejsc ich występowania. Wierzbie lapońskiej natomiast sprzyja eliminacja konkurencyjnych gatunków krzewów i drzew.

Zachowaniu biebrzańskiej populacji wierzby lapońskiej będą służyć następujące działania:

- inwentaryzacja stanowisk wierzby lapońskiej w dolinie górnej Biebrzy,
w na działkach, gdzie planowane są zabiegi ochrony czynnej (odkrzaczanie, koszenie)
w ramach projektu LIFE11NAT/PL/422 oraz na działkach prywatnych, gdzie planowane są odkrzaczania;

- akcja edukacyjna wśród właścicieli gruntów polegającej na przekazaniu informacji o występowaniu na ich działkach tego gatunku, nauce jego rozpoznawania
w terenie i sposobie jego ochrony (wybiórcze odkrzaczanie z pozostawieniem skupisk wierzby).

- w miarę możliwości wykup gruntów ze stanowiskami wierzby lapońskiej na rzecz Parku
i prowadzenie na nich działań ochronnych uwzględniających ten gatunek.

Tekst i zdjęcia: A. Henel